Van 13 tot en met 23 november vindt in Amsterdam weer het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) plaats. Ik keek alvast een aantal films die elk op hun eigen manier gaan over mensen die met zachtheid of juist met strijdlust de wereld om hen heen proberen te veranderen.

Wat deze documentaires met elkaar verbindt, is de menselijke veerkracht: van de intieme gesprekken tussen twee geliefden in Kus Kus Beng Beng tot de onwankelbare moed van vrouwen die hun stem vinden in And She Didn't Die en Cutting Through Rocks, en de compassievolle strijd van een arts in Gen_. Het laat zien hoe persoonlijk leven en politiek onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Kus Kus Beng Beng
Liefdevolle blik op transitie en vertrouwen

Het korte Kus Kus Beng Beng van regisseur Ollie Launspach is een sympathiek document. In plaats van te focussen op de fysieke transformatie van Ollies gendertransitie, richt de film zich op wat ook heel kwetsbaar is: de relatie tussen Ollie en zijn vriendin Sterre Mulder. Met humor, zelfspot en tederheid onderzoekt de film wat het betekent om samen te veranderen, en hoe liefde kan standhouden te midden van onzekerheid en angst voor verlies.

De gesprekken tussen Ollie en Sterre zijn intiem, en soms ook ongemakkelijk. Maar: wel altijd liefdevol. Ollie's vragen (we komen erachter dat die vaak voortkomen uit onzekerheid) botsen op geduldige eerlijkheid van Sterre. De film wisselt deze momenten af met inzichtelijke collages van homevideo's, jeugdbeelden en dagboekfragmenten. Zo ontstaat een levendig portret van twee jonge mensen die samen én alleen hun eigen weg zoeken.

Met een relatieve lichtheid wordt een complex onderwerp benaderd, en dit maakt Kus Kus Beng Beng bijzonder. De documentaire is een liefdevolle observatie van vertrouwen en  communicatie binnen een relatie. Ook waar het schuurt, blijft er ruimte om samen te lachen.

And She Didn't Die
Zij die geschiedenis schreef 

De documentaire And She Didn't Die vertelt het krachtige levensverhaal van verzetsvrouw en schrijver Lauretta Ngcobo, gezien door de ogen van haar dochter en filmmaker Kethiwe Ngcobo. Lauretta groeide op in KwaZulu-Natal en raakte via haar man, politiek leider AB Ngcobo, betrokken bij de strijd tegen apartheid. Hierdoor moest ze vluchten naar Londen, en vond daar in ballingschap een nieuwe vrijheid: de vrijheid om te schrijven. Als een van de eersten gaf ze zwarte vrouwen een stem in de literatuur.

De documentaire combineert rijk archiefmateriaal met persoonlijke interviews, boekfragmenten en nagespeelde scènes. Zo ontstaat een scherp tijdsbeeld van de periode waarin Lauretta leefde en vocht. We zien haar niet alleen als schrijver, maar ook als activist en moeder, iemand die met haar woorden en daden het systeem van binnenuit uitdaagde. De archiefbeelden maken direct heel duidelijk voelbaar in welke context en tijdsgeest haar verzet plaatsvond.

Door de blik van haar dochter krijgt Lauretta's nalatenschap in de documentaire And She Didn't Die een persoonlijke en emotionele laag. Kethiwe verweeft het alledaagse met het historische, gesprekken over identiteit en vrouwelijkheid met reflecties op verzet en literatuur. Zo ontstaat een gelaagd en persoonlijk  portret van een vrouw die de geschiedenis hielp herschrijven.

Gen_
Dr. Bini's strijd voor zorg met compassie

De fly-on-the-wall-documentaire Gen_ geeft een zeldzaam inkijkje in het dagelijks werk van Dr. Maurizio Bini, hoofd van de vruchtbaarheids- en genderafdeling van het Niguarda-ziekenhuis in Milaan. Alsof we op een stoel in een hoekje van zijn spreekkamer zitten, of op een van de bankjes in de wachtkamer, zien we van dichtbij hoe uiteenlopend de levens zijn van de mensen die zijn kamer binnenstappen. Vrouwen en stellen die IVF-behandelingen ondergaan en ook personen die zich in een intens en persoonlijk traject bevinden om hun lichaam in overeenstemming te brengen met hun genderidentiteit.

Dr. Bini is een innemende arts die met opmerkelijke rust, aandacht en humor luistert, doorvraagt en soms ingrijpt. Hij handelt met grote betrokkenheid, maar schuwt de moeilijke beslissingen niet. Het belang van de patiënt staat altijd voorop; ook als dat betekent dat hij niet kan doen wat de patiënt vraagt. Soms moet hij de wet een beetje omzeilen om te doen wat goed is en soms moet hij iemand teleurstellen. Dagelijks maakt hij afwegingen die diep ingrijpen in het leven van een ander.

De film maakt pijnlijk duidelijk hoe essentieel deze zorg is. Zo belangrijk voor iedereen die vruchtbaarheidsbehandelingen ondergaat, en voor transpersonen die zich in een intens en persoonlijk traject bevinden. Tegen de achtergrond van een steeds conservatiever politiek klimaat in Italië, waar reproductieve en genderzorg onder druk staan, laat de documentaire Gen_ zien wat menselijkheid en moed betekenen in de geneeskunde. Een indringende film over zorg, grenzen en empathie, en over wat er nodig is om mensen werkelijk te zien.

Cutting Through Rocks
Een vrouw die het systeem uitdaagt
In een klein dorp op het Iraanse platteland vecht Sara Shaverdi als eerste vrouwelijke raadslid voor een rechtvaardiger wereld voor vrouwen. Ze wil kindhuwelijken tegengaan, onderwijs voor meisjes mogelijk maken en haar dorp eindelijk aansluiten op het gasnet. In een land waar vrouwen structureel worden buitengesloten en beslissingen vaak achter gesloten deuren worden genomen, is elk klein succes een daad van verzet - en een teken van haar vasthoudendheid.

Om haar doelen te bereiken, kiest Sara haar eigen weg. Ze neemt een tienermeisje in huis om haar uithuwelijking te voorkomen, leert meisjes stiekem motorrijden en overtuigt mannen hun vrouwen te laten delen in de erfenis. Wat ze doet is niet zonder risico, maar ze laat zich niet afschrikken.

De documentaire, bekroond met de World Cinema Grand Jury Prize: Documentary op het Sundance Film Festival, toont een vrouw die weigert zich neer te leggen bij ongelijkheid - en daarmee een krachtig symbool wordt van moed, solidariteit en hoop.

Meer info, tijden en tickets: festival.idfa.nl

*

Blijf op de hoogte: