Eva Meijer is filosoof, kunstenaar, schrijver, singer-songwriter en columniste bij NRC. Belangrijke thema's in haar werk zijn de rechten van dieren en onze relatie met hen, gekte en taal. Ze heeft veertien boeken gepubliceerd, haar bekendste werk is Het vogelhuis (2016). Tot 2021 was ze columniste bij Trouw. In haar laatste column 'Stop de heteroindoctrinatie' nam ze satirisch de roeptoeters over 'homoindoctrinatie' op de korrel. Trouw beëindigde kort daarna de samenwerking, zogenaamd omdat er niet genoeg reacties op haar columns kwamen.
Het thema klimaatcrisis bewerkte Meijer al eerder in haar roman De nieuwe rivier (2020), die elementen van een detective heeft en in Zuid-Afrika speelt.
Haar meest recente roman Zee nu (op de longlist voor de Libris Literatuurprijs 2023) gaat over Nederland: de zee komt opeens ieder dag een kilometer verder het land in – er is alleen nog vloed, maar geen eb meer. 'Het duurde even voordat de mensen begrepen wat er aan de hand is', begint het verhaal. Rijkswaterstaat neemt wat metingen maar kan er voorlopig weinig over zeggen. Het wordt natuurlijk vanzelf weer eb, denkt de Minister van Infrastructuur en Waterstaat. Maar ieder dag opnieuw rukt de zee een kilometer op, en vroeg of laat moet iedereen in Nederland zich tot dit 'zeldzame natuurverschijnsel' verhouden. Een natuurverschijnsel dat zich netjes aan de landgrenzen houdt: in de buurlanden is er niets aan de hand.
Het verhaal speelt in de nabije toekomst, Rutte is nog steeds minister-president. En terwijl de wetenschappers zich over dit nieuwe fenomeen buigen denkt Den Haag na over een goede framing, iets wat niet te ernstig klinkt, zoals verschuivende aardplaten. De NOS begint een liveblog, op Twitter beginnen de complottheorieën.
Dan de eerste protesten van milieuactivisten onder het motto 'Zee Nu', en van de mensen die er een complot in zien en ook de straat op gaan. Dat het boek ook door de coronacrisis geïnspireerd is, is vaak goed te merken. De persconferenties, de belangengroepen die tegenover elkaar komen te staan, de complottheorieën en een koning die na een plechtige toespraak naar zijn vakantieresort ver weg van Nederland vlucht. Uiteindelijk valt de realiteit niet meer te ontkennen en moet Den Haag beginnen met evacueren van mens en dier. De complotdenkers worden 'de blijvers', die op hoge gebouwen gaan bivakkeren.
Telkens weer zijn er beschrijvingen van dieren, die een veilig heenkomen zoeken, die instinctief aanvoelen dat ze weg moeten en hiervoor geen wetenschappelijk onderzoek afwachten: de vossen, de konijnen, de duiven, de paarden. 'De aalscholvers vertrokken richting Duitsland. Een enkeling vloog het Kanaal over, een groepje zette koers naar Denemarken. Maar wie lette op de aalscholvers? De mensen hadden het te druk met zichzelf, de andere dieren eigenlijk ook, de zee maakte het niet uit, die hield van hun tovenaarsjassen, maar er was zoveel om van te houden.'
Het zijn drie vrouwen die, naast de zee, steeds meer een hoofdrol spelen: de oceanograaf Steen, de queer milieuactivist Arie Mak, en Wilg, een jonge blogster van 14 jaar die poëtische teksten over de zee schrijft. Ze vinden elkaar in een Duits opvangkamp en gaan in het laatste deel van het verhaal samen op zoek naar de dierbaren die ze tijdens hun vlucht verloren zijn.
De individuele figuren in dit boek blijven wat oppervlakkig. Het meest grondig onderzoekt Meijer de identiteit van de zee en degenen die in de Nederlandse delta met haar samen wonen. Hoe gaan we om met zo'n een crisis? 'De zee bestaat uit water, net als mensen, maar heeft geen huid. Haar kleur en vorm zijn afhankelijk van de omgeving: de zon, de wolken, de wind. Mensen zijn ook gevormd door weer en landschap, maar toch veranderen ze niet zo mee met wat om ze heen beweegt, zeker de Nederlanders niet, het volk dat in dit boek centraal staat.'
Het leesgevoel van het eerste deel van Zee nu past bij het verwarrende dat een nieuwe crisis heeft, waarin iedereen zich opnieuw moet oriënteren. Eva Meijer vertelt het verhaal vanuit een veelvoud aan perspectieven en ook in diverse soorten proza, van poëtisch naar verhalend naar een telefoongesprek naar de laatste aanbieding van de Action en weer terug. De verteltoon is daarnaast ook zorgwekkend gelaten, het komt zoals het komt, en het gaat zoals het gaat. En ondertussen creëert Meijer beelden die diepe indruk maken.
Zee nu – Eva Meijer. Uitgeverij Cossee, ISBN: 9789464520132.
Meer lezen? De laatste jaren is er sprake van een inhaalslag wat zogenaamde 'klimaatfictie' betreft. Zo liet bijvoorbeeld Renate Dorrestein in Weerwater (2015) de hele wereld vergaan, op Almere na. En Lieke Marsman vertelde in Het tegenovergestelde van een mens (2017) over een jonge (queer) klimaatwetenschapster; haar persoonlijke verhaal is met het klimaat verweven.
Of lees het manifest van Mounir Samuel, die laat zien wat ons in de komende decennia te wachten staat én hoe we ons daartegen kunnen wapenen. In Jona zonder walvis (2022) presenteert hij een concreet en ingrijpend politiek manifest. Een beter milieu begint namelijk niet bij onszelf, maar bij politieke moed en gezamenlijke keuzes.
Kijken: 'Wat als het water komt?'
Wat als het water komt en Nederland écht onder water loopt? Over de klimaatcrisis worden veel boeken geschreven. Maar schrikken we daar nog van? Hoe en vooral wat schrijf je over klimaatverandering zodat de realiteit doordringt? Writers Unlimited presenteerde in de Centrale Bibliotheek in Den Haag een gesprek met twee schrijvers die beiden in 2022 boeken publiceerden over klimaatverandering: 'Zee nu' van Eva Meijer en 'Jona zonder walvis: een profetie voor Nederland' van Mounir Samuel.
*
Lees ook:
Blijf op de hoogte: